پیشینه‌ی تاریخی شهرستان سبزوار:
   با كشف یك ساطور متعلق به انسان ابزارساز، قدمت سبزوار كه پیش از این تنها ۶ هزار سال تخمین زده می‌شد به ۱۲هزارسال افزایش یافت. سنگ اوّلیه‌ی ابزار سنگی به‌صورت رگه‌هایی در ارتفاعات بینالود وجود داشته و انسان‌های آن روزگار، این سنگ‌ها را از طریق آب حمل كرده و به مناطق زیست خود انتقال داده سپس با تراش دادن سنگ‌ها، ابزار مورد نیاز شان را از آن تولید می‌كردند. بررسی‌های باستان شناسی در بخش‌های جنوبی سبزوار از انسان‌های ابزارساز مربوط به نئولوتیك بدون سفال خبر می‌دهد.

   بررسی‌های دوتن از دیرینه شناسان بنام علی آریایی از ایران و كلود سیبلت از فرانسه طی دو فصل در این حوزه، به كشف تعداد ۸۰ ابزار ساطور در این حوزه منجر شد. آنان در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیدند كه قدیمی‌ترین ردپای انسان ابزارساز در آسیای جنوب‌غربی در این محل شناسایی شده است كه قدمتی در حدود یك میلیون و ۸۰۰ هزار سال دارد. (منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی- تهران- 1384)

   ابزارهای بدست آمده از این منطقه شامل تبر، كارد و چاقو است كه مورد استفاده انسان ابزار ساز قرار می‌گرفته است.

   سبزوار در كنار جاده ابریشم و راه زیارت معبد بودا قرار گرفته است و آتشكده آذربرزین مهر در این شهر قرار دارد. بیش از ۵۰۰ اثر تاریخی از هزاره سوم قبل از میلاد تاكنون در شهرستان سبزوار شناسایی شده است كه بیش از ۱۰۰ اثر آن به ثبت آثار ملی رسیده است.

جغرافیای سبزوار:
   شهرستان سبزوار با قرارگیری در غرب اُستان خراسان رضوی و فاصله‌ی 220 كیلومتری از مشهدمقدس، وسعتی بالغ بر 20.628 كیلومتر مربع، ارتفاع 6/977 متر از سطح دریا و بلندترین نقطه‌ی آن در رشته‌ كوه جغتای، 2924 متر ارتفاع دارد. این شهرستان دارای پنج بخش به نام‌های مركزی، ششتمد، روداب، داورزن و خوشاب، 25 دهستان، 7 شهر و 492 روستا می‌باشد كه اوّلین حوزه‌ی كشور به‌لحاظ تعداد دهستان به‌شمار می‌رود.

   جمعیت فعلی شهرستان حدود 500 هزار نفر می‌باشد كه 48 درصد آن را جمعیت شهری و 52 درصد را جمعیت روستایی تشكیل می‌دهد. اقلیم شهرستان خُشك تا نیمه خُشك، متوسط بارش نزولات آسمانی آن 189 میلی‌متر و باد غالب آن، شرقی است.

ویژگی‌های طبیعی و تاریخی سبزوار:
   چهره‌ی مناطق شرقی، شمالی و جنوبی شهرستان سبزوار، كوهستانی و دارای اقلیم معتدل و در قسمت‌های جلگه‌ای با هوای گرم همراه است. در این شهرستان، رودخانه‌های دائمی متعددی وجود دارند.

   شهرستان سبزوار در حدود 2000 سال پیش از اسلام و به احتمال قوی در عصر ساسانیان بنا گردیده است. ابتدا «ساسان‌وار» نامیده می‌شده و بعد از اسلام به «بیهق» مشهور و سپس «سبزوار» نام گرفته است. این ناحیه، خاستگاه قیام شیعی «سربداران» بوده و برگه‌های زرین تاریخ تشیع را رقم زده و به «دارالمؤمنین» شهرت دارد.

   وجود آتشكده‌ی آذربرزین‌مهر، آرامگاه اُسطوره‌ای سهراب و میدان دیو سفید، بیانگر جایگاه ویژه‌ی حوزه‌ی تمدنی پیش از اسلام در این منطقه می‌باشد. زبان اكثر مردم شهرستان سبزوار «فارسی» است. مجموعه‌ آثار تاریخی موجود در محدوده‌ی جغرافیایی شهرستان بیش از 500 اثر تاریخی شناخته‌شده است كه شامل ابنیه، تپه، محوطه‌ی باستانی و تاریخی می‌باشد.

   از جمله آثار تاریخی این شهرستان می‌توان به مسجد جامع، مسجد پامنار، مصلی تاریخی، كاروانسرای فرامرزخان، خانه‌باغ اُسكویی، مسجد خسروشیر، مناره‌ی خسروگرد، بقعه‌ی امامزاده یحیی، بقعه‌ی امامزاده شعیب، آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری (اسرار)، آرامگاه میرزا امین‌التجار مشهدی، مدرسه‌ی فخریه و آرامگاه بقراط اشاره كرد.

   از مفاخر این شهرستان نیز می‌توان به ابوالفضل بیهقی، ابوالحسن زید بیهقی، عطاملك جوینی، ابن‌یمین فریومدی، ملاحسن واعظ‌كاشفی، حاج‌ملاهادی سبزواری، محمدتقی شریعتی، دكتر علی‌ شریعتی، محمود دولت‌آبادی و ... اشاره كرد. /ه.د